Sportvelden

Streefbeeld van de gemeente

De gemeente streeft naar een goede kwaliteit sportveldverlichting waarbij goed gesport kan worden op het veld. Door de juiste armatuurkeuze en afstelling, en plaatsing op voldoende hoogte, treedt er minimale hinder op voor omwonenden en weggebruikers en stralen de lampen minimaal uit over het landschap. De verlichting is energiezuinig. De sporters en beheerders zijn zich bewust van de impact van licht: lampen worden alleen aangeschakeld als ze in gebruik zijn, ook bij trainingen op half veld, en branden (zo mogelijk) bij trainingen op een lagere verlichtingssterkte dan bij wedstrijden. Lampen worden direct uitgeschakeld na gebruik.

Licht van belang voor sport

Licht is van groot belang voor de sport. Bij sportparken is er licht van voldoende kwaliteit op het sportveld nodig om de sport goed en veilig te kunnen beoefenen. Verder kan verlichting belangrijk zijn voor de sociale veiligheid rondom de sportaccommodatie. De energiekosten drukken op de begroting van sportverenigingen.

Licht en duurzaamheid

De gemeente heeft ook aandacht voor de hoeveelheid licht die onbedoeld buiten het sportveld terecht komt en daar wellicht de omgeving stoort. De sterke lampen verbruiken daarnaast ook veel energie.

Sportverlichting verdient de aandacht omdat het op een bepaalde locatie een grote impact kan hebben met veel en fel licht. Maar, in tegenstelling tot andere lichtbronnen, brandt sportverlichting niet de hele nacht door. Bij kleinere verenigingen zijn de trainingen vaak al halverwege de avond afgelopen.

De discpline ′sport′ kan een bijdrage leveren aan duurzaamheid en leefbaarheid door in te zetten op moderne technieken. Een bijkomend voordeel is dat lagere energiekosten op lange termijn, net als andere kostenreducties, helpen de sport betaalbaar te houden.

Foto: Verlichting van sportvelden is van veraf zichtbaar, vooral als de omgeving relatief donker is (hockeyveld, Zuidhorn).

Sportvelden en bewust verlichten 

Bij het bewust verlichten van sportvelden zijn twee aspecten belangrijk.

1. Goede armaturen en juiste masthoogte

Nieuwe armaturen hebben vaak betere spiegels, waardoor meer licht op het veld komt en minder het landschap in straalt. Kiezen voor een goed armatuur beperkt dus de uitstraling naar de omgeving: omwonenden, weggebruikers, omringende bomen, het open landschap, flora en fauna. Voldoende masthoogte is dan wel noodzakelijk zodat het armatuur naar beneden kan worden gericht om toch het midden van het veld te bereiken.

Foto: Tennisbanen worden met hoge masten verlicht. Vlakke armaturen kunnen het licht goed naar beneden richten. Voor de directe omgeving is er dan relatief weinig hinder. (locatie links: tennisclub Zuidhorn, rechts: Tennisbaan op Sportpark de Enk, Grijpskerk)

2. Goed afstellen

Bij alle armaturen, oud en nieuw, is het belangrijk dat ze goed worden afgesteld. Dit zorgt ervoor dat ze het veld verlichten en zo weinig mogelijk de omgeving. Het afstellen kan het beste gedaan worden door een erkend bedrijf, ook bij het vervangen van lampen. De lichtuitstoot kan per lichtmast verschillen, afhankelijk van het armatuur en de afstelling. Soms zijn armaturen helemaal schuin op de mast geplaatst.

Foto′s: Voetbalveldverlichting staat vaak op wat lagere masten dan tennisverlichting. Het wordt iets schuin gericht om het midden van het veld te halen. Het voorste armatuur van de linkerfoto is iets naar de fotograaf toegedraaid waardoor het van veraf zichtbaar is (links: Voetbal Zuidhorn). De rechterfoto toont hoe voetbalverlichting in de omringende straten van Marum goed zichtbaar is vanaf de hoeken waar geen bomen of woningen het licht afschermen (fotolocatie: A.S. Talmalaan) 

Regels en richtlijnen

Vanwege duurzaamheid en leefbaarheid moet volgens de landelijke wetgeving (Activiteitenbesluit):

• de veldverlichting worden uitgeschakeld als er niet wordt gespeeld
• uiterlijk om 23.00 uur de veldverlichting helemaal uit zijn

Richtlijnen van de Nederlandse Stichting voor Verlichtingskunde (NSVV) (rekening houdend met normen van de NOC/NSF en de NEN-EN 12193) geven aan hoeveel licht er op ieder type sportveld nodig is om goed en veilig te kunnen sporten.

Om te bepalen hoeveel licht er buiten redelijkerwijs buiten het sportveld mag uitstralen, heeft de NSVV de Richttlijn ter voorkoming van Lichthinder opgesteld. Deze dient ter bescherming van direct omwonenden (en geeft aan hoeveel licht er op de gevel mag schijnen) en weggebruikers, maar ook van het open landschap met de daarin levende flora en fauna.

Foto: Mogelijk ondervinden omwonenden last van sportverlichting, vooral in de winter als de bomen weinig afschermde werking hebben (links Sportlaan Marum, rechts Alberdaweg ter hoogte van Valeriaan in Marum)

Investeren door gemeente en vereniging samen

De gemeente is eigenaar van een deel van de sportverlichting, vaak voor voetbal, hockey en korfbal. Andere verlichting is in beheer en eigendom van de verenigingen zelf.

De sportverenigingen ontvangen de energienota en zijn dus gebaat bij een laag energieverbruik. Samen kunnen de sportvereniging en de gemeente overleggen over investeren in energiezuiniger verlichten. De sportvereniging verdient deze investeringen vaak terug via haar energierekening. De terugverdientijd van de investeringen wordt korter wanneer de sportvereniging:

• tijdig uitschakelt
• alleen die delen van velden verlicht waarop wordt gespeeld (bv bij een keeperstraining)
• lampen met een lager vermogen gebruikt (of terugdimt) op trainingsvelden

Soms is de regelgeving van de gemeente beperkend, bijvoorbeeld doordat het bestemmingsplan een maximale masthoogte vaststelt. In dat geval plaatsen installateurs vaak de verlichting schuin om toch een gelijkmatig verlicht veld te verkrijgen. Bewoners die gehinderd worden laten meestal wel van zich horen. Dieren en het open landschap ondervinden echter ook hinder van felle verlichting. Sportverenigingen, sporters en installateurs zijn zich hier vaak niet van bewust.

LED verlichting

Wanneer de verlichting toe is aan vervanging, overweegt de gemeente om over te stappen op LED. Belangrijk is de juiste armaturen te kiezen die vlak zijn en minimaal prikken in de ogen. Een nadeel van LED verlichting is de hogere aanschafkosten. Voordelen van LED sportverlichting zijn:

• de lampen staan meteen op volle sterkte en kunnen aan- en uitgezet worden zonder afkoelperiode
• dimbaar waardoor bij trainingen een lager lichtniveau kan worden gekozen
• eenvoudig om minder masten op een veld aan te zetten (keeperstraining, half veld)
• energiezuiniger waardoor de hogere investering op termijn wordt terugverdiend
• in sommige gevallen neemt ook het aansluittarief en het piektarief af, resulterend in een lagere energierekening en een kortere terugverdientijd 

Parkeren

Na de wedstrijd of training en in ieder geval om 23.00 uur moet de sportveldverlichting uitgeschakeld worden. Parkeerterreinen zijn dan vaak nog verlicht, ook wanneer iedereen naar huis is. De gemeente overweegt ′s nachts alle lampen uit te schakelen (de helft van de verlichting gaat nu al uit met de avond/nachtschakeling). Lees meer hierover in Parkeerterreinen.

Fotoserie: De parkeerterreinen bij sportvelden, -hallen en zwembaden staan vaak leeg na sluitingstijd. (Lokatie foto 1: parkeerplaats bij tennisveld op Sportpark de Enk in Grijpskerk; foto 2: bij zwembad en sportcomplex in Zuidhorn, foto 3: FC Grootegast, foto 4: Hoornweg/Sportlaan Marum)

Foto: in De Wilp staan langs de parkeerplaats bij de voetbalclub twee lantaarnpalen.