LED

Streefbeeld voor de toekomst

De gemeente houdt de technische ontwikkelingen bij, laten zich informeren door kennisinstituten en marktpartijen en kiest per situatie welke verlichtingstechniek past bij de locatie, energiezuinig is en het licht daar richt waar het gewenst is.

Innovaties in verlichting

Er zijn diverse opkomende technieken in de openbare verlichting de afgelopen jaren, zoals diverse soorten aansturing (dimmen) en nieuwe typen lichtbronnen en armaturen. Dit hoofdstuk gaat over LED verlichting omdat dit de meest bekende techniek is en het een vlucht heeft genomen sinds 2010 binnen de openbare verlichting. De gemeente kiest niet automatisch voor LED. Wel heeft zij bijvoorbeeld in Leek in 2017 een groot deel van de verlichting door LED vervangen. De gemeente volgt de ontwikkelingen en kiest steeds voor het beste armatuur met lichtbron passend bij de locatie en met een gunstige prijs/kwaliteit-verhouding over de levensduur gerekend. De verkrijgbaarheid op de langere termijn wordt meegenomen in de afweging.

Foto: LED op bedrijventerrein met energiezuinig blauwwit licht (De Factorij, Marum)

LED algemeen

LED lampen worden al jaren toegepast in huishoudens, als eerste in zaklampen en tuinverlichting. Later is dit verbreed naar huishoudelijke reguliere verlichting, zakelijke binnenverlichting en vervolgens naar openbare verlichting buiten. 

Enkele eigenschappen:

• LED kan goed gericht worden, met minder lichthinder en lichtvervuiling tot gevolg
• LED is veelal dimbaar
• LED is compact, kan goed tegen kou maar slecht tegen warmte
• LED lampen zijn robuust, schokbestendig en hebben een lange levensduur
• LED vergt minder onderhoud omdat niet iedere paar jaar de lampen vervangen hoeven worden
• LED is in diverse kleuren verkrijgbaar

De techniek achter LED wordt in 2,5 minuut uitgelegd in dit filmpje ′werking van LED′. 

Foto: de optieken in dit LED-armatuur kunnen het licht richten naar links en rechts terwijl de overzijde van het wegdek en het gebied achter de lantaarnpaal donker blijft. 

LED in openbare verlichting

Voordelen van LED verlichting, gebruikt bij openbare verlichting:

• LED verlichting wordt over het algemeen gecombineerd met optieken die het licht goed richten. Bij gebruik van een vlak armatuur is er minimale lichtvervuiling en worden de gevels van woningen niet aangelicht. Ook voor conventionele lichtbronnen zijn tegenwoordig dergelijke armaturen verkrijgbaar.                                                                                  
• De verschillende kleuren licht maken maatwerk mogelijk. Wit-geel licht geeft in een woonwijk een warmere gloed. Op een bedrijventerrein wordt vaak voor het koelere blauwwitte licht gekozen, wat nog energiezuiniger is. Groen- of amberkleurig licht geeft in natuurgebieden minder verstoring voor specifieke diersoorten. Zie de laatste paragraaf in H2. beleid openbare verlichting.

Nadelen van LED verlichting, gebruikt bij openbare verlichting:

• De eerste investering in LED is vaak hoger dan bij conventionele lampen. In sommige situaties verdient dit zich terug, bijvoorbeeld door dalend energieverbruik en lagere onderhoudsinspanningen. De technische ontwikkeling van LED gaat snel waardoor de kwaliteit en energie-efficiëntie van lampen blijft verbeteren en de prijzen steeds verder dalen. 
• Veel en snelle veranderingen kunnen ook leiden tot een desinvestering.

Foto: De sluizen laten het effect van goed gerichte verlichting goed zien. In dit geval is LED toegepast. Er is een hoge verlichtingssterkte op het water maar de omgeving blijft mooi donker door de vlakke funtionele armaturen (Gaarkeuken).

Gemeentelijk beleid

De gemeente heeft de afgelopen jaren bij het vervangen van de verlichting, op diverse locaties LED geplaatst in woonstraten, langs gebiedsontsluitingswegen en op rotondes. In Leek is er grootschalige vervanging geweest met LED. In 2019 is ongeveer 22% van de lichtpunten voorzien van LED.

De gemeente past bij vervanging van verlichting in een gehele straat of gebied de meest passende techniek toe die kosteneffectief is en voldoet aan Bewust Verlichten. Dit kan LED maar ook een andere techniek zijn. Bij het vervangen van een enkele lamp of armatuur, kiest de gemeente voor een type lijkend op de andere armaturen in de straat, zolang dat armatuur verkrijgbaar is.

De gemeente wil meer vlakke armaturen toe gaan passen om lichthinder en lichtvervuiling te minimaliseren. LED is verkrijgbaar zowel in vlakke armaturen als in rondstralers. Conventionele verlichting is ook in zogenaamde ′vlak glas armaturen′ verkrijgbaar.

In de doorgaande straten en grotere woonstraten met doorgaande functie, worden dergelijke vlakke functionele armaturen gebruikt. Als het gebied rondom verlicht moet worden zoals op parkeerplaatsen of een plein, of in kleine woonstraten zonder doorgaande functie, worden vaak rondstralers toegepast, zoals op onderstaande foto.

Foto links: LED verlichting in rondstralende armaturen waarvan de achterkant is afgeschermd om de gevels niet mee te verlichten (Cornsheem, Marum) 

Foto rechts: rondstralend LED armatuur dat met spiegels het licht redelijk naar beneden richt (Samuel Leviestraat, Leek)